PANGGAYAW PARA SA KASARINLAN NG MGA LUMAD AT MGA KATUTUBONG PAMAYANAN

*Onsite Infoshop – Local Autonomous Network (LAN)

Lubhang napakaraming kulturang umiral at patuloy na isinasabuhay ng iba’t ibang katutubong pamayanan sa kapuluan.  Sinasabing mayroong 110 na mga lenggwahe sa kapuluan at marami dito ang gumagamit ng salitang “manggayaw” o “panggayaw” o may konsepto nito.  Ang mga salitang ito na ginagamit ng maraming katutubong pamayanan sa iba’t ibang pook sa Luzon, Visayas at Mindanao ay nangangahulugan ng pag-atake sa dagat man o sa lupa sa mga target na “kaaway” na ang dahilan ay maaring paghihiganti, proteksyon ng komunidad, pangunguha ng babaeng aasawahin o sadyang aatake upang pagnakawan at mangbihag sa isang tukoy na komunidad.

Barbarismo ang unang ideyang papasok sa ating isipan sa oras na marinig ang salitang ito dahil ito ang itinatak sa ating kaisipan ng ating lipunan sa pamamagitan ng mga institusyonng pamahalaan, merkado, paaralan at simbahan.

Mainam na magkaroon tayo ng pamilyarisasyon sa kulturang itong isa sa matitingkad na relasyon ng ating mga ninuno sampu ng kasalan, sanduguan, kalakalan at digmaan. Mahalaga para sa maraming grupo ng lumad sa kapuluan ang gawaing “pag-atake” at panggagamot”. Ang mga gawing ito ay malalim na nakaugnay sa iba pang kaugalian kagaya ng pag-aasawa, pagtatanim, pangagaso, pangangalakal at ritwal para sa mga katutubong panginoon.

Sabi ng mga dayuhan (republikanong pamahalaan, komunista at simbahan) ang mga kagawian ng ating mga ninuno ay atrasado na kailangang palitan, kaya ang pagta-tato, pagkulay ng ngipin, pagtalima sa katutubong paniniwala at ispiritwalidad at iba pa ay idineklarang gawa ng demonyo ng mga dayuhang kristiyano kaya maraming rekord sa kasaysayan ang pagpaslang sa mga babaylan at pandarahas sa komunidad na nabubuhay sa kanilang kasarinlan. Sa totoo wala naman talagang perpektong kultura at lipunan at kung ating lilimiin, higit pang mainam ang katutubong kagawian kumpara sa nagaganap na “kaunlaran” kung saan winawasak ang kalikasan, pinapatay ang mga pamayanan, kontrolado ang yaman ng lipunan ng ilang pamilya at korporasyon, laganap ang kahirapan at kagutuman.

Maaring isipin na ang panggayaw ay  tanggap nakagawian ng ating mga ninuno, malamang hindi ito “masama” para sa kanila. Isa ito sa mga unang nais alisin ng mga dayuhan dahil ito ay direktang banta sa kanilang pananakop. Sa konteksto ng bakbakan sa Mactan sa Cebu, ang panggayaw sa pangunguna ni Lapu-Lapu ay matagumpay na nagpanatili ng kasarinlan at otonomiya ng kanilang komunidad. Magmula ng “tinanggap” ng Visayas ang otoridad ng Espanaya at Simbahan ang mga katutubo mula sa Mindanao ay regular na nagsasagawa ng panggayaw sa mga komunidad sa Visayas na kontrolado ng mga kastila.  Sa Hilagang Luzon, panggayaw din ang paraan ng mga katutubo roon kaya’t hindi nakapaghasik ng ganap na kontrol ang mga dayuhan. Sa kasalukuyan ang ilang grupo ng Lumad sa Mindanao ay gumamit din ang panggayaw, nag-armas ng mga paltik at mga katutubong sandata at hinaras ang mga puwersa ng armadong kaliwa.

Ang panggayaw ay angkop at napapanahon na muling isabuhay at bigyan ng bagong kahulugan ayon sa kasalukuyang kaganapan.  Isa ito sa bahagi ng ating kultura na nakukulapulan ng karahasan ayon sa kanyang konteksto at sitwasyon. Subalit ang tanong,  may  mas  marahas pa ba sa gawaing pagmimina? Ano ang mas marahas pa sa pag-alipusta at pagwasak sa mga katutubong kultura? May mas madugo pa ba sa karahasan ng kagutuman dulot ng digmaan?

Ang panggayaw bilang isa sa ating kultura ay siyang konkretong sagot sa karahasang hatid ng mga korporasyon, armadong mga grupo at mga institusyon na ang layon ay pagsamantalahan, pagkakitaan at kontrolin ang mga katutubong komunidad sa kapuluan.

Manggayaw tayo upang protektahan ang mga nalalabing katutubong kultura, manggayaw tayo para tubusin ang ating mga katutubong sarili mula sa institusyon ng pamilihan (merkado), pamahalaan, simbahan at mga korporasyon.